Regulując stosunki prawne członka zarządu ze spółką, warto już na początku mieć na względzie to, że kiedyś nawiązywana dzisiaj relacja będą musiała zostać zakończona, niejednokrotnie z hukiem i w atmosferze trzęsienia ziemi. Oczywiście nie jest możliwym przewidzenie wszystkich scenariuszy. Roztropne podejście do tematu może jednak oszczędzić nie tylko zdrowie, ale i finanse.
Powołanie członka zarządu
Powoływanie członków zarządu spółek odbywa się w oparciu o przepisy Kodeksu spółek handlowych. Uchwała o powołaniu kreuje stosunek organizacyjnoprawny, łączący członka zarządu ze spółką. Dla pełnienia funkcji w zarządzie spółki sama uchwała jest wystarczająca, bowiem z przepisów k.s.h. wynika, jakie obowiązki spoczywają na zarządzie. W uchwale o powołaniu na członka zarządu można także zawrzeć postanowienia dotyczące wynagrodzenia, nie jest w tym zakresie potrzebne zawierania żadnej dodatkowej umowy. Mało tego, przyznanie członkom zarządu wynagrodzenia w uchwale o powołaniu nadal jest atrakcyjną formą optymalizacji kosztów ZUS (bo nie stanowi tytułu do ubezpieczeń), w przeciwieństwie do członków rady nadzorczej.
Umowa o pracę z członkiem zarządu
W uchwale o powołaniu na członka zarządu nie jest możliwym uregulowanie innych praw i obowiązków niż te, które bezpośrednio wynikają z przepisów k.s.h. Powierzenie wykonywania funkcji członka zarządu wyłącznie w oparciu o akt powołania jest zatem bardzo ryzykowne z punktu widzenia spółki. W tym trybie nie ma możliwości uregulowania choćby takich kwestii jak zakaz konkurencji. Dlatego w praktyce, niezależnie od uchwały o powołaniu na członka zarządu, zawiera się z takimi osobami odrębne umowy, regulujące dodatkowe kwestie (np. wspomniany zakaz konkurencji, prawo do urlopu, powierzenie mienia itp.). Kwestią otwartą pozostaje wybór formy kontraktu. Może to być zarówno umowa o pracę jak i umowa cywilnoprawna (tzw. kontrakt managerski). Rzadko spotykaną, bo i dość ryzykowną w kontekście dyskusji o tzw. „teście przedsiębiorczości” formą współpracy jest kontrakt B2B w ramach prowadzonej przez członka zarządu działalności gospodarczej, choć i taka możliwość nie jest wykluczona. Kwestie zawierania kontraktów managerskich lub kontraktów B2B w tym miejscu pominę. Wspomnę tylko, że generalnie umowy cywilnoprawne dają stronom zdecydowanie największą swobodę w regulowaniu praw i obowiązków stron. Są one bardzo elastyczne, co jest tym cenniejsze, że regulowanie relacji z członkiem zarządu wymaga zindywidualizowanego podejścia. Dlatego z dużą ostrożnością i ograniczonym zaufaniem Klienci powinni podejść do posługiwania się wzorami takich umów. Zaoszczędzenie budżetu na etapie sporządzania umowy z członkiem zarządu i niedostrzeżenie ryzyk prawnych i finansowych jakie podpisywana umowa może nieść dla spółki, może się po jakimś czasie odbić finansową czkawką.
Zatrudnienie członka zarządu
Dość często spotykaną formą regulacji wzajemnych zobowiązań z członkiem zarządu jest umowa o pracę. Z jednej strony daje ona pracownikowi poczucie względnej stabilizacji. Ma ona też niebagatelne znaczenie w kontekście ewentualnych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego, bo zasiłki są wyliczane od kwoty pobieranego wynagrodzenia, a nie dobrowolnie zadeklarowanej i to jeszcze limitowanej stawki. Z drugiej strony zawierając z członkiem zarządu umowę o pracę warto jednak pamiętać o ograniczeniach, jakie mogą się pojawić w momencie, kiedy taką umowę spółka będzie chciała rozwiązać.
Odwołanie członka zarządu a umowa o pracę
Ponieważ uchwała o powołaniu na członka zarządu kreuje odrębny od stosunku pracy stosunek organizacyjnoprawny, podjęcie uchwały o odwołaniu członka zarządu nie ma żadnego wpływu na zawartą umowę o pracę. W szczególności odwołanie nie oznacza jednocześnie wypowiedzenia umowy bądź jej rozwiązania bez wypowiedzenia. Zakończenie stosunku pracy z byłym członkiem zarządu będzie wymagało podjęcia dodatkowych czynności prawnych i to przez właściwy podmiot. Czasem może nim być zarząd, czasem rada nadzorcza. Dokonanie wypowiedzenia umowy przez podmiot niewłaściwy jest wadliwe i może rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą.
Kiedy można rozwiązać umowę z członkiem zarządu
I tutaj może pojawić się problem, bowiem przepisy prawa pracy zawierają szereg przepisów ograniczających możliwość rozwiązania umowy o pracę. Najmniejszym problemem będzie wskazanie przyczyny wypowiedzenia, gdyż w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjęło się, że odwołanie członka zarządu może stanowić uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia umowy o pracę. Mogą jednak wystąpić takie przypadki, że pomimo występowania przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie umowy, wręczenie wypowiedzenia nie będzie możliwe. Będzie tak we wszystkich przypadkach podlegania przez członków zarządu szczególnej ochronie stosunku pracy. Jeśli zatem odwołany członek zarządu byłby np. w okresie przedemerytalnym, w okresie ciąży albo urlopów związanych z rodzicielstwem lub w trakcie chorobowego, to takiej osobie umowy o pracę wypowiedzieć nie można. O ile ciąży czy chorobowego przewidzieć się nie da, o tyle moment objęcia pracownika 4 - letnią ochroną przedemerytalną jest prosty do ustalenia. Rozważając zakończenie stosunku pracy z członkiem zarządu przed wejściem w ochronę przedemerytalna trzeba by dokonać odwołania i wypowiedzenia przed osiągnięciem wieku przedemerytalnego.
Zwolnienie członka zarządu w okresie przedemerytalnym
Kodeks pracy nie przewiduje uchylenia ochrony przedemerytalnej pracownika z powodu jego odwołania z zarządu. Dopuszczalność wypowiedzenia umowy w okresie tej ochrony występuje tylko wówczas, gdy pracownik uzyskał prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, albo została ogłoszona upadłość lub likwidacja pracodawcy.
Nawet rozpatrując możliwość zastosowania tzw. ustawy o zwolnieniach grupowych, by wręczyć odwołanemu członkowie zarządu wypowiedzenie z przyczyn niedotyczących pracownika trzeba pamiętać, że ta ostatnia ustawa w przypadku pracownika w wieku przedemerytalnym umożliwia wypowiedzenie wyłącznie warunków, a nie całej umowy. Można więc zmienić stanowisko pracy takiego pracownika czy wysokość wynagrodzenia, ale nie można go zwolnić. Mało tego, gdyby zmiana warunków prowadziła do obniżenia wynagrodzenia, to przez cały okres szczególnej ochrony odwołany członek zarządu będzie miał prawo do dodatku wyrównawczego. Warto o tym pamiętać wybierając rodzaj umowy podpisywanej z członkiem zarządu.
# Jeśli spodobał Ci się tekst, zapisz się do Newslettera na stronie głównej - będziesz na bieżąco informowany od kolejnych wpisach.